Ngày cưới của Vy, cả làng trên xóm dưới rộn ràng như hội. Nhà trai ở thành phố mang sính lễ về quê rước dâu, đi đến đâu cũng thấy tiếng trầm trồ. Rạp cưới dựng kín cả đoạn đường, phông màn đỏ rực, loa đài sáng choang. Ai cũng nghĩ Vy thật có phúc khi lấy được chồng thành phố, mẹ chồng lại là người có tiếng sành điệu.
Bà Quỳnh – mẹ chồng tương lai – vốn người Hà Nội gốc, phong thái lúc nào cũng cao sang, nói năng nhỏ nhẹ nhưng luôn ẩn ý chê bai. Ngay cả khi chụp ảnh chung, bà Quỳnh cũng khẽ nhích người ra, như sợ vướng phải cái “quê mùa” của thông gia.
Mẹ Vy – bà Nhạn – thì trái ngược hẳn. Một phụ nữ lam lũ, quanh năm quần thâm áo bạc nhưng tấm lòng luôn ấm áp. Từ sáng sớm, bà đã dậy lo từng món ăn, ủi từng nếp áo dài đỏ cho con gái, cố gắng để ngày trọng đại của con không thua ai, dù nhà chẳng lấy gì làm giàu.
Buổi lễ rước dâu diễn ra long trọng. Đến phần trao quà, bà Quỳnh bước lên sân khấu, nụ cười mỏng như lát giấy: Nhà trai có chút “lộc vàng” gửi tặng con dâu về làm kỷ niệm. Mong hai con trăm năm hạnh phúc.
Tiếng vỗ tay vang lên lác đác, ánh đèn flash chớp liên tục khi bà Quỳnh cẩn thận đeo ba sợi dây vàng óng ánh lên cổ Vy. Cô dâu khẽ cúi đầu, bàn tay run run vì hồi hộp và xúc động.Nhưng chỉ vài phút sau, khi thợ quay phim chỉnh ánh sáng, một ánh bạc lạ lẫm thoáng lộ dưới lớp vàng bóng. Một giọt mồ hôi lăn xuống, rồi… một mảng màu vàng tróc khỏi bề mặt. Ai đó thốt nhỏ:
– Khoan, sao tróc sơn thế kia?
– Hình như… vàng giả?
Tiếng xì xào lan nhanh trong rạp cưới như đám lửa bén rơm khô. Máy quay lia lại gần, đúng lúc thứ trên cổ Vy đã lộ ra màu kim loại trắng xỉn, nham nhở. Vy chết lặng. Đôi mắt đỏ hoe dán xuống chiếc váy cưới, bàn tay siết chặt lấy nhau trong vô thức. Chú rể Minh đứng bên cạnh cũng luống cuống, quay sang nhìn mẹ nhưng bà Quỳnh đã nhanh hơn.
Bà bật cười gượng: “Ối dào… vàng thật thì nặng lắm, con bé đang có bầu, đeo mỏi cổ. Đeo cho sang thôi, thật giả có gì quan trọng. Có bầu trước thì… đeo thế cũng được rồi. Cô dâu làm gì có giá nữa đâu mà đòi cao sang”.
Cả rạp cưới bàng hoàng. Câu nói nhẹ tênh ấy như tát thẳng vào mặt cô dâu, gia đình thông gia, và cả lòng tự trọng của những người quê thật thà. Bà Nhạn – mẹ Vy – người từ nãy đến giờ ngồi lặng lẽ ở hàng ghế dưới, chợt đứng bật dậy. Từng bước chân bà chậm rãi nhưng chắc nịch tiến lên sân khấu. Không ai biết trong lòng bà đang cuộn lên bao nhiêu lớp sóng.
Giọng bà vang lên, không lớn nhưng rành rọt: “Tôi xin phép nói vài lời trước họ hàng hai bên”. Không gian rạp cưới im bặt. Tiếng nhạc nền nghe cũng như hụt hơi. Bà Nhạn nhìn một lượt:” Nhà tôi quê mùa thật, nghèo thật. Nhưng cái tình, cái nghĩa và lòng tự trọng… nhà tôi chưa bao giờ dùng đồ giả”.
Bà quay sang nhìn thẳng vào bà Quỳnh, ánh mắt hiền hậu hằng ngày bỗng nghiêm nghị đến lạnh sống lưng: “Con gái tôi cưới về làm vợ, làm mẹ, chứ không phải diễn vai người đeo vàng để nhà trai nở mày nở mặt. Nếu bên thông gia coi trọng vàng hơn người, thì…”.
Bà đưa tay vào túi xách, rút ra một chiếc hộp nhung đỏ đã cũ, nắp hơi mòn vì thời gian:” …tôi xin phép trả lại “lộc” của nhà trai. Kẻo mang tiếng con gái tôi ham của”.
Bà mở hộp. Ánh đèn chiếu vào, một sợi dây chuyền vàng to đùng sáng rực, ánh vàng sắc mịn như ánh mặt trời ban trưa, đến độ người đứng xa cũng phải nheo mắt. Cả rạp ồ lên.
– Đây là vàng thật. Là tiền tôi dành dụm từng đồng, làm thêm từng buổi chợ, nhịn từng bữa để dành cho con gái ngày xuất giá. Tôi không có ý khoe khoang, nhưng hôm nay… tôi buộc phải cho mọi người biết đâu là giả – đâu là thật.
Bà nhắm lại chiếc hộp, đặt vào tay Vy – bàn tay đang run bần bật: – Con gái tôi có thể không sang trọng, nhưng nó chưa bao giờ phải cúi đầu vì ai. Làm dâu không có nghĩa phải bị người ta đem chuyện riêng tư ra mà khinh khi.
Rồi bà quay sang phía họ hàng nhà trai, từng chữ một rõ ràng như gõ vào mặt bàn: – Người ta có thể nghèo, nhưng không thể hèn. Còn ai cư xử với dâu mới như thế này, thì giàu đến mấy… cũng không sang nổi đâu.
Bà Quỳnh đứng chết trân, khuôn mặt tái nhợt, miệng mấp máy không thành tiếng. Những người họ hàng nhà trai cúi mặt, vài người thậm chí lén buông tiếng thở dài, ngượng đến chín người.
Minh nắm tay vợ thật chặt, rồi quay sang nói, giọng run nhưng dứt khoát: – Con xin lỗi mẹ. Xin lỗi mẹ Nhạn. Con hứa từ hôm nay trở đi, Vy sẽ chỉ đeo vàng do chính tay con làm ra. Con cưới vợ chứ không cưới mấy thứ mạ vàng rẻ tiền kia.
Tiếng vỗ tay vang lên từ một góc. Rồi lan dần. Cả rạp vỗ tay rào rào. Không ai bảo ai, nhưng tất cả đều hiểu: sự tử tế và lòng tự trọng hôm nay đã thắng. Vy nhìn mẹ, đôi mắt nhòe lệ – nhưng không phải vì tủi hờn nữa, mà vì vừa được che chở, được bảo vệ, được yêu thương bằng tất cả những gì chân thành nhất.
Bà Nhạn nhẹ nhàng vuốt tóc con: – Con chỉ cần sống đúng, sống tử tế. Người tốt rồi sẽ gặp điều tốt. Đó mới là vàng thật trong đời con.
Rạp cưới ngày hôm ấy, người ta không còn nhớ đến mâm cỗ hay hoa cưới. Nhưng chuyện vàng giả – vàng thật… và lời đứng dậy của một người mẹ quê – thì ai cũng nhớ mãi.
